“De reus”

Reuzenberenklauw – Heracleum mantegazzianum (Giant Hogweed)

Dit is een reusachtige plant die terecht de Latijnse geslachtsnaam Heracleum draagt. Dit is dé Heracles uit de Nederlandse plantenwereld. Zijn rauwe enorme bladeren die als een soort berenklauw uit de grond komen rijken, zijn ruw behaarde lichaam, stevige deels roodaangelopen stengels, enorme bloemknoppen, bladscheden en zijn soms tot wel drie meter hoge gestalte maken een diepe en een haast krijgshaftige indruk! Het lijkt alsof de gigantische plant iedere voorbijganger zal verslinden met zijn berenklauwen als ze hem maar verkeerd aankijken.

De agressieve uitstraling is ook in het karakter van de plant terug te vinden. De plant roeit ieder zeldzaam plantje dat te dicht in zijn buurt komt uit. Een enorme hoeveelheid schaduw werpt hij over zijn concurrenten. Als hij voelt dat al zijn concurrenten uit de weg geruimd zijn maakt hij een enorme bol aan wat als een gevaarlijke bom boven zijn bladeren uit groeit en steeds dikker wordt. Als de bom tot ontploffing komt klapt er een grote bloeiparaplu de lucht in uit. Vanwege zijn goed uitgekiemde bloeimoment kan zijn bloeitijd variëren, variërend tussen juni en september.

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum: Bloemknop.

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum: Bloeischerm

De Latijnse soortnaam mantegazzianum is een vernoeming naar een Italiaanse wereldreiziger Paolo Mantegazzi (1831-1910). Wellicht dat hij ook diegene is geweest die de plant eind negentiende eeuw naar Europa bracht. In Nederland is Reuzenberenklauw rond het jaar negentienhonderd  ingeburgerd. Mensen wilde graag indruk maken met de tot wel tachtigduizend bloempjes per plant op bezoekers van hun tuinen. Ook werd de plant vaak als solitaire blikvanger neergezet om lelijke stortplaatsen of afgravingen te verdoezelen of om in een park als krachtig aandachtspunt en als statussymbool te dienen.

Achteraf is gebleken dat de spectaculaire plant ook tegenover de mens een wilde ontembare kracht toont. De Reuzenberenklauw valt nietsontziend nietsvermoedende kinderen aan die zich willen verstoppen onder de soms wel twee meter lange bladeren of die geïntrigeerd zijn door deze kolos van een plant. Uit de dikke holle stengel steken dikke giftige haren en in het plantensap bevinden zich furocumarinen. Deze chemische oorlogvoering lijkt bij mensen in eerste instantie nergens toe te leiden… Totdat zij in aanraking komen met zonnestralen. Hiermee zet de Reuzenberenklauw die zogenaamde status van de mens voor schut.

De met furocumarinen aangeraakte huid is onzichtbaar gefotosensibiliseerd. De huid is overgevoelig voor licht gemaakt. Hoe meer fotonen op de huid vallen, des te ernstiger wordt de irritatie of de brandblaren die vervolgens ontstaan.  Zweet kan de gevoeligheid versterken, dus op een warme dag is de Reuzenberenklauw extra gevaarlijk en tevens extra aantrekkelijk voor kinderen om schaduw onder te zoeken.

Aanbevolen wordt om ieder kind op de hoogte te stellen van het gevaar van deze plant. Bij aanraking kan, door de huid direct te bedekken  en de plek thuis erg goed schoon te wassen, gevolgen voorkomen worden. Een eenmaal aangetaste plek blijft nadat de brandplekken verholpen zijn in het ziekenhuis of bij de dokter soms nog jaren extra gevoelig voor zonlicht. Er kan zelfs bloedvergiftiging optreden.

 

 

Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum:  Brandharen

Furocumarine komt tevens in andere planten voor uit de Schermbloemenfamilie  Apiaceae (Umbelliferae). De agressie waarmee zijn familieleden de stof kunnen gebruiken is gelukkig niet te vergelijken met de Reuzenberenklauw. De Reuzenberenklauw is wat alles betreft een erg sterke plant, hij kan gemakkelijk door alle typen verharding doorbreken en kan enorm gewicht vertillen.

Reuzen vertellen de mensen dat het nodig is om zaken in een juist perspectief te zien. Zij maken ons duidelijk dat je je als mens niet té groot moet voelen als dit ten koste gaat van helderheid van denken. Reuzen laten ons zien dat er altijd nóg meer groei mogelijk is en dat er altijd nóg sterkere krachten bestaan. Reuzenberenklauw doet dit bijvoorbeeld door zich een weg te boren door alles wat in zijn weg ligt. Een reus symboliseert bij ontmoeting vaak dat u een foute inschatting van iets maakt. Doordat een reus verhoudingen uit de voegen trekt met zijn grootte zult u moeten overwegen om iets te gaan herwaarderen.

Natuurreuzen hebben veel natuurschatten in bewaring zoals bergen hun geheime schatten bewaren, of de Reuzenberenklauw die vele voedingsstoffen in zich kan bewaren. Sommige reuzen zijn in de natuur slecht zichtbaar. Soms loopt u in de natuur een overweldigende kracht tegemoet zonder dat u het direct kan zien. Toch voelt u bijvoorbeeld dat het grote donkere woud u buitengewoon angstig maakt.

Wat u moet weten is dat deze reuzen oerkrachten uit moeder aarde in zich dragen maar in ontmoeting met u tevens verbonden worden met uw energie. Als u bang bent voor zulke immense krachten zal deze energie van u in de reus vermengd worden met zijn oerkracht. Dit maakt dat uw emotie vergroot wordt en uw beleving zeer angstig kunt zijn. Wanneer u respect of liefde  voelt voor de reusachtige krachten van de natuur dan zullen de reuzen dit versterkt naar u terugzenden. U heeft dit vast wel eens meegemaakt op de top van een berg of bij een indrukwekkende waterval. U ontmoette een natuurreus.

Insecten hebben de Reuzenberenklauw met positief ontzag welkom geheten in Nederland. De plant biedt hiervoor zeer veel voeding terug aan hen. Het grote bloemscherm zit vaak vol met genietende insecten. U kunt hier vele vlinders, hommels, wespen, bijen, kevers en andere insecten tegenkomen. Mits u uw kinderen goed onderwezen heeft voor de gevaren is de bloem een zeer geschikte plek voor educatie van uw kinderen omtrent insecten. Ook in de winter zijn er vele beestjes zoals spinnen, rupsen en allerlei larven die in de grote holle stengels kruipen en hier hun valstrikken voor andere insecten scherpstellen.

Vanwege de sterkte van de plant blijft hij dus ook vaak in de winter nog zichtbaar staan. Het is ook die wintertijd wanneer de afgeplatte vruchtjes met hun brede doorschijnende vleugeltjes los worden getrokken uit het scherm door de windkracht. Nadat de vruchtzetting plaats heeft gevonden sterft de plant meestal en kunnen er wel duizenden nieuwe kinderen van haar ontstaan. Totdat de Reuzenberenklauw zover komt kan soms wel vijf jaar lang voorbij zijn gegaan, maar meestal maar twee.

Vanwege de overlast van de plant zijn er wel veel mensen die hem weg willen hebben. Hiervoor moet dan het gehele wortelstelsel dat soms wel anderhalve meter diep reikt helemaal uitgegraven worden. Dit is een hels karwij en kan beter vervangen worden door een natuurlijker alternatief. Een natuurbeheerder kan door een natuurlijke begrazing in te zetten van grote grazers de plant op den duur laten verdwijnen.

Er zijn ook natuurbeheerders die het hebben geprobeerd met drukbegrazing. Met drukbegrazing worden grote hoeveelheden schapen ingezet om in een korte tijd een stuk land kaal te vreten. Een dergelijke strategie is effectief voor bestrijding van de Reuzenberenklauw maar tegelijkertijd worden ook alle andere planten weggevreten wat deze tactiek toch geen geschikte maakt.

Tijdens natuurlijke begrazing met bijvoorbeeld Schotse hooglanders worden de groene delen van de plant met regelmaat weggevreten. Onze hercules zal telkens weer opnieuw energie steken in nieuwe groei. Maar dit zal tevergeefs zijn omdat hij telkens teruggevreten wordt. Op den duur zal de plant uitgeput raken en de strijd verliezen van deze oerbeesten. Als de stengel ergens afgebroken wordt komt er ook vaak regenwater in te staan. Dit is ook iets waar de Reuzenberenklauw erg slecht tegen kan en extra schade toebrengt.

De Gewone berenklauw Heracleum sphondylium is zijn Nederlandse broertje en is wat minder strijdkrachtig en agressief en ook wat kleiner. Ze kunnen een enkele keer samen kruisen en dat is behoorlijk bijzonder in de Schermbloemenfamilie. Bij beide planten is een typische eigenschap in het bloemscherm te vinden. Het scherm bevat stralende bloemen. Dit wil zeggen dat de buitenste bloempjes van het scherm extra vergroot zijn. Deze techniek wordt vaker ingezet door planten met bloeischermen, bijvoorbeeld ook door de Gelderse roos Viburnum opulus. Deze vergroting van de buitenste bloemen dient natuurlijk om extra aandacht te trekken bij insecten.

De schoonheid van de grote bloemschermen is ook wel als decoratie gebruikt door de mens. Het is redelijk populair om de schermen in droogboeketten te gebruiken. In het Midden-Oosten wordt de plant gekweekt omdat de platte vruchtjes als smaakmaker in bepaalde maaltijden toegevoegd worden. Oorspronkelijk komt de Reuzenberenklauw ook uit Zuidwest-Azië, met name de Kaukasus.  Daarom wordt de Reuzenberenklauw ook wel Kaukasische berenklauw, maar ook de Perzische berenklauw genoemd.

In Nederland bleek de plant na invoering zich in bijna elke grond wel te kunnen kiemen, maar voornamelijk in de klei. In grote delen van Europa is de plant zich gaan verwilderen.  In Nederland is de plant zich steeds explosiever gaan uitbreiden. Met name moeilijk te bereiken middenbermen van autowegen werden door hem gebruikt als leefplek. Na een eeuw tijd is de plant grootschalig aanwezig en in de helft van het land behoorlijk algemeen geworden. Naast bermen is hij zich ook vaak tussen struikgewas, aan waterkanten, bosranden, in vochtig hooiland, plantsoenen en in ruige terreinen gaan vestigen. Rond steden zijn ze het meeste te vinden.

In België is de Reuzenberenklauw zich gaan uitbreiden vanuit Brussel. De uitbreiding is daar niet zo geslaagd als in Nederland. In Vlaanderen is hij wel vrij algemeen behalve in de Kempen, maar in Wallonië is hij nog steeds zeldzaam. In de rest van Europa en ook in Amerika is de plant nog steeds invasief bezig.

Doordat de plant vroeg in het jaar begint te groeien groeit hij al snel boven zijn buren uit, wat natuurlijk een voordeel is. Toch zit daar ook een zwakte in. Als er herten of andere grazers in de buurt zijn die hevig op zoek zijn naar voedsel in het voorjaar dan heeft de voorsprong van de reus op andere planten juist een extra aantrekkingskracht op zijn vijanden.

Dankzij de reuzenkracht van deze Reuzenberenklauw zal die appetijtelijke  emotie van het hert in een nog sterkere vorm op hem neerdalen. Zorg dat u geen angst heeft voor deze krachtpatser van een plant maar hem waardeert om zijn goede kanten, dan zal de reuzenkracht u ook waardering  en eenzelfde wijsheid brengen.