echte tonderzwam

(Fomes fomentarius)

De echte tonderzwam is een schimmelsoort die schimmelt in diverse levende bomen. Het is een afbraakschimmel die het flikt om met de grote mannen van het bos af te rekenen, de staande bomen. Maar dit alles in dienst van het ecosysteem, de voedingstoffen van de verzwakte boom blijven gerecycled worden door kleinere organismes en gezonde bomen nemen het heft over.

De grijze console- tot klokvormige schimmel komt niet op elke boomsoort voor. De grootste kans heeft u om de paddenstoel op de beuk (Fagus sylvatica) tegen te komen maar hij komt ook op andere soorten voor zoals ruwe berk (Betula pendula) en op schietwilgen (Salix alba).

De zwam komt in de stamvoet van de boom voor, maar ook op de onderstam. Hiermee komt hij dus hoger op de stam voor dan ganoderma-soorten zoals dikrandtonderzwam (Ganoderma adspersum), platte tonderzwam (Ganoderma applanatum), harslakzwam (Ganoderma resinaceum) of waslakzwam (Ganoderma pfeifferi) die voornamelijk op maaiveldniveau de stabiliteit van bomen ondermijnen. Die ganoderma-soorten zijn zoals u aan de Latijnse naam van de echte tonderzwam (Fomes fomentarius) kunt zien, niet verwant op genusniveau/geslachtsniveau met de echte tonderzwam. Het geslacht van echte tonderzwam is Fomes. Merk op, Fomes, dat betekent letterlijk tondel betekent. Fomentarius betekent ‘warm houden’.

In het bos zijn regelmatig dikke dode beukenstammen uitbundig bebloeid door echte tonderzwam. De vruchtlichamen van de schimmel worden overal aan de buitenkant van de boom naar buiten gezwollen. Het zijn de voortplantingsorganen van de schimmel die de boswandelaar vervolgens in zijn nopjes geboeid zal willen bekijken, fotograferen, aanraken en op zal klopppen. De zwam zal tevreden zijn sporen de wereld in lanceren.

De zwam blijft na de dood van de boom lekker doorpeuzelen van het heerlijke beuken- of berkenhout. Het beukenhout verteerd en het hout wordt omgezet in zacht sponsachtig materiaal.

                                   beuk                                                  

ruwe berk (middelste boom)

De komende informatie kan van pas zijn in een werkelijke crisissituatie. Weten wij nog wat crisis werkelijk is? Deze voortplantingsorganen van de schimmel (Fomes fomentarius) ofwel de paddenstoel van de echte tonderzwam is brandend als tonder te gebruiken vanwege zijn goede brandbaarheid. In te zetten wanneer u geen fornuis om handen heeft of brandende lamp. Echter worden die andere tonderzwammen, dikrandtonderzwam en platte tonderzwam, niet voor niks ook zo genoemd. Ook van deze zwammen kan tondel gemaakt worden. Tondel is misschien een woord dat niet iedereen kent. Het is een woord dat nu meer dan 300 jaar in de Nederlandse taal aanwezig is, ooit geïntroduceerd door William Sewel.

Niet brandend maakte men er vroeger wel mutsen van om zich warm te houden, ook dat is uiteraard nog steeds mogelijk en bovendien een zeer handige wetenswaardigheid indien u dakloos en blut zult worden in de toekomst en er nergens meer normale mutsen te vinden zijn. Een onwaarschijnlijke toekomst voor menig mens, dat klopt. En om als dakloze met honger in de maag een tonderzwam om te toveren in een muts lijkt wellicht ook een merkwaardige en onwaarschijnlijke gebeurtenis. U kunt het wellicht zelf een keer als hobby doen of ter ere van uw natuurlijke levenswijze, anderzijds de paddenstoel sparen en deze informatie veilig in het hoofd een stoffig plekje geven, als grootse inspirerende wijsheid in uw visionaire ik-deel van het brein opslaan of als nieuwsgierigheidsbevrediging uw brein figuurlijk mee laten masseren. Gelukkig is dat aan u.

Tussen de harde korst en de kern van het vruchtlichaam bevindt zich het trama. Uit dit trama word al sinds mensenheugenis het goed brandbare tonder gewonnen om vuur te maken. De moderne mens heeft weinig tonder meer nodig, we hebben het lichtknopje, en deze kennis is in de vergetelheid geraakt.